CÁCH MẠNG 1989 (39)

Victor Sebestyen

Dịch giả:  Phan Trinh

CHƯƠNG 37

BA LAN: LONG TRỜI LỞ ĐẤT

33/35 VÀ 99/100 – CÔNG ĐOÀN VẬN ĐỘNG BẦU CỬ – ĐẢNG PHAI MÀU – CÔNG ĐOÀN MỞ 20.000 QUÀY THÔNG TIN – THĂM DÒ: 40% CHỌN CÔNG ĐOÀN – ĐẠI SỨ MỸ DỰ ĐOÁN – TIN TỪ THIÊN AN MÔN – ĐẢNG VIÊN LOẠI ĐẢNG VIÊN – “NHÂN DÂN KHÔNG CẦN TA NỮA” – JARUZELSKI: TỔNG THỐNG TỔNG BÍ THƯ? – TIẾN HAY LÙI?

***

Warsaw, Ba Lan. Chủ nhật, ngày 4 tháng 6, năm 1989

33/35 VÀ 99/100

1.

TRỤ SỞ BẦU CỬ CỦA CÔNG ĐOÀN ĐOÀN KẾT nằm trên tầng hai quán “Cà-phê Ngạc nhiên”, gần đại lộ chính trung tâm thủ đô Warsaw. Tối hôm đó, các nhà hoạt động Công đoàn dán mắt vào màn hình TV và không thể tin được khi đài truyền hình thông báo những kết quả bầu cử đầu tiên. Rõ ràng là một cuộc cách mạng đã diễn ra ngay trong lòng đế quốc Xô-viết, và lần này nó đã diễn ra rất ôn hòa, trong những phòng phiếu ở Ba Lan.

Hầu như không ai dự đoán được phe cộng sản lại thảm bại đến vậy. Càng về đêm, khi nhiều kết quả được công bố hơn,  nỗi nhục của Đảng Cộng sản Ba Lan càng lớn hơn, dù đã cầm quyền hơn 40 năm. Thủ tục bầu cử tuy phức tạp, nhưng theo một số cách tính thì phe cộng sản chỉ thắng từ 3% đến 4% tổng số phiếu bầu. Cuộc bầu cử đã hóa thành cuộc trưng cầu dân ý về quyền thống trị của cộng sản và của Liên Xô. Phán quyết của nhân dân là một bản cáo trạng long trời lở đất dành cho chế độ.

Qua hai vòng đầu của cuộc bầu cử, Công đoàn Đoàn kết đã giành được 33 trên tổng số 35 ghế được phép tranh cử trong Hạ viện Sejm (nơi có tổng cộng 100 ghế). Đảng cộng sản và các đảng liên kết với họ giữ 65 ghế còn lại, tức những ghế không cần bầu cử trong một Hạ viện đã được sắp xếp để Đảng luôn nắm đa số. Nhưng điều này không an ủi Đảng bao nhiêu, vì Công đoàn Đoàn kết còn giành được 99 ghế trên tổng số 100 ghế được phép tranh cử tại Thượng viện.

Nói cách khác, toàn bộ những nhân vật cộng sản hàng đầu đã bị đánh bại, kể cả những tên tuổi quen thuộc cầm quyền lâu năm như Bộ trưởng Nội vụ Kiszczak, Thủ tướng Rakowski, Bộ trưởng Quốc phòng Florian Siwicki.

2.

Trớ trêu là chính phe cộng sản đã yêu cầu tổ chức bầu cử nhanh, ngay sau khi các thỏa thuận Bàn tròn được ký kết. Họ cho rằng một cuộc bầu cử chớp nhoáng sẽ cho họ nhiều ưu thế và tạo bất lợi cho Công đoàn Đoàn kết. Dù gì thì Đảng tuy không có kinh nghiệm trong việc vận động bầu cử dân chủ, nhưng họ có tiền, có tổ chức, có người, và quan trọng nhất, họ nắm độc quyền truyền hình trong tay, và họ nghĩ họ có thể tận dụng đến nơi đến chốn.

Trong thời gian đàm phán Bàn tròn, Jerzy Urban – một nhân vật không được ưa thích, được xem là “thầy viết” của Tướng Jaruzelski, và là tai họa của các nhà báo trong và ngoài nước nhiều năm qua – như thường lệ, đã chua chát nói với nhà hoạt động Công đoàn Đoàn kết Jacek Kuron rằng: “Chúng tôi sẽ cho ông cái ZOMO (cảnh sát chống bạo động), trước khi cho ông cái TV”. Kuron trả lời: “Nhưng cái TV thì khoái hơn. Cảm ơn”.

Urban điều phối toàn bộ tin tức về cuộc bầu cử trên tất cả các báo đài trong nước, dĩ nhiên đưa toàn tin tức bất lợi cho phe đối lập. Trong cuộc bầu cử lần này, ông là một trong những ứng cử viên cộng sản thất bại nặng nhất.

*

CÔNG ĐOÀN VẬN ĐỘNG BẦU CỬ

3.

Thực ra, Công đoàn Đoàn kết đã không muốn bầu cử ngay sau đàm phán Bàn tròn, vì họ sẽ phải xây dựng tổ chức từ con số không, phải quyên tiền, thuê văn phòng, mướn người, tất cả chỉ trong vòng vài tuần. Đó là một khối lượng công việc khổng lồ.

Walesa liên tục phàn nàn rằng: “Những cuộc bầu cử này …                                                                                                                                                                                                                                                                                                   ccc bị đe dọa” nếu Tướng Jaruzelski không được bầu, và họ có thể sẽ “hành động để loại bỏ các thỏa thuận Bàn tròn và kết quả bầu cử”. Nói cách khác, họ đe dọa sẽ đảo chính lật đổ ngay cả các tướng lĩnh cấp trên của họ.

Bộ trưởng Nội vụ Kiszczak cũng đến gặp riêng Hồng y Glemp và các lãnh đạo khác của Giáo hội Công giáo. Ông đưa ra lời cảnh báo nghiêm trọng rằng: “Nếu Jaruzelski không được bầu làm Tổng thống … chúng ta sẽ càng bất ổn hơn và toàn bộ quá trình cải tổ chính trị sẽ chấm dứt. Các lực lương an ninh và quân đội sẽ không tuân lệnh một Tổng thống nào khác.”[1]

*

TIẾN HAY LÙI?

13.

Bản thân Tướng Jaruzelski cũng điểm lại tình hình và bắt đầu do dự. Suốt ba tuần, ông nói xa nói gần đến việc ông sẽ không tranh cử nếu đất nước không còn cần ông. Như nhận xét của các trợ lý, ông nói thế lúc đầu chỉ để tỏ ra mình không tham quyền cố vị. Còn trên thực tế, vì ông đã cầm quyền và quyết chí cầm quyền quá lâu, ông khó có thể tưởng tượng ra cảnh mình sẽ phải cáo quan về vườn. Nhưng, nếu các số liệu bầu cử không thuận lợi thì ông có thể sẽ nghĩ lại và từ chối đề cử.

Ông nói với các cố vấn rằng ông “không muốn lén lút leo lên chức Tổng thống”, và ông cũng không muốn nhục nhã trước nhân dân một lần nữa sau vòng bầu cử thảm họa vừa diễn ra.

Đến cuối tháng 6/1989, ông quyết không chịu rủi ro thất bại trong một cuộc bầu cử hoặc mất mặt thêm nữa. Ông quyết định rút ra khỏi cuộc đua, trừ khi có một phép lạ nào đó, một chú thỏ nào đó được rút ra khỏi chiếc mũ ảo thuật, và ông được bảo đảm sẽ thắng cử.[2]

———–

Dịch theo bản gốc tiếng Anh cuốn Revolution 1989, The Fall of the Soviet Empire (Cách mạng 1989 – Đế quốc Xô-viết sụp đổ) của Victor Sebestyen, Pantheon Books, New York, 2009. Bản tiếng Việt này không phục vụ mục đích thương mại.

P.T.

Dịch giả gửi BVN

[1] Tác giả nói chuyện với Mazowiecki, Warsaw, tháng 10/1995; trích điện tín của Đại sứ Davis gửi Bộ Ngoại giao Mỹ, ngày 11/8/1989, USNSA

[2] Tác giả nói chuyện với Rakowski, Warsaw, tháng 10/1995

http://www.boxitvn.net/bai/36675